گروه سیاست - اقتصاد عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد مشهد با اشاره با به اینکه اگر اخلاق در جامعه ترویج شود و جامعه اخلاق‌مداری داشته باشیم، قانون هم جایگاه خود را پیدا خواهد کرد، افزود: اخلاق مهم‌تر از قانون است اما متأسفانه می‌بینیم سطح اخلاق کاهش پیدا کرده است.
توسعه اخلاق در جامعه موجب افزایش قانون‌مداری خواهد شدعباس شیخ‌الاسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد مشهد در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، در خصوص جایگاه اخلاق در عمل سیاسی و تعریف سیاست‌مدار اخلاقی اظهار کرد: همه مشاغل جامعه اخلاق حرفه‌ای نیاز دارد و سیاست‌مدار نیز نه به عنوان یک حرفه بلکه به عنوان کسی که در آینده سمتی در دست خواهد گرفت، به خصوص آن دسته از مسئولینی که سیاست‌مدار هستند، باید از اخلاق حرفه‌ای پیروی کنند. اخلاق حرفه‌ای امری است که امروز در دنیا باب شده و قرار است به شکل مکتوب درآید.
وی ادامه داد: این مساله برای سیاستمداران احزاب که می‌جنگند در بازی دموکراسی، قدرت را در دست بگیرند، امر مهم‌تری است و باید بر رفتار آنان یک اخلاق حرفه‌ای حاکم باشد. متاسفانه این اخلاق حرفه‌ای خیلی تدوین نشده و جایگاه مشخصی ندارد. در دنیا و در همه صنوف اخلاق حرفه‌ای وجود دارد، اما در رابطه با کارگزاران، سیاستمداران و احزاب اخلاق حرفه‌ای شکل تدوین شده‌ای ندارد.
اخلاق عمومی و حرفه‌ای را از دبستان و به صورت غیرمستقیم آموزش دهیم
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد مشهد افزود: در جامعه‌ای که اخلاق عمومی افت کند، اخلاق در همه صنوف نیز افت خواهد کرد. این توقع زیادی است که انتظار داشته باشیم سطح اخلاق در جامعه‌ای پایین باشد، اما سیاستمداران آن بااخلاق باشند. باید تلاش کنیم که اخلاق عمومی و حرفه‌ای را از دبستان و به صورت غیرمستقیم آموزش دهیم.
شیخ‌الاسلامی بیان کرد: اخلاق در سیاست از موضوعات مهم است. درست است که علم سیاست علم قدرت است، ولی قدرتی مشروع است که متخلق به اخلاق باشد.
وی با تقسیم بندی امر سیاسی به دو گونه مختلف، گفت: سیاست به دو گونه است؛ یکی سیاست نظری و دیگری سیاست عملی. سیاست عملی به معنای علم قدرت است؛ علمی که فرد با آن وارد حوزه سیاست می‌شود؛ یعنی وارد مفهوم عملی آن شده است. اینجا مساله مهم قدرت است. به نظر من اگر درباره اخلاق صحبت می‌کنیم، در واقع صحبت باید از اخلاق قدرت در سیاست عملی باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد مشهد ادامه داد: بنابراین فردی که قدرت دارد، باید متصف به اخلاقی باشد که فاسد نشود. اگر اخلاق نباشد، آن فرد تبدیل به گرگ خواهد شد. قدرت اسلامی و انسانی یعنی همین که فرد اگر به قدرت رسید، تمام سعی آن بر این نباشد که منافع خود را در نظر داشته باشد و فرد مقابل را بر زمین بزند تا قدرت خود را حفظ کند و در این تلاش به بقیه ظلم برساند.
از قدرت خود در جهت منافع جمع استفاده کنیم
شیخ‌الاسلامی خاطرنشان کرد: اخلاق قدرت، اخلاق ماکیاولی نیست که بگوید برای رسیدن به قدرت هرکاری باید انجام داد. این نگاه فاسد است، اما در حال حاضر خیلی از افراد این کار را انجام می‌دهند. تفکر اخلاق اسلامی در قدرت و سیاست این است که وقتی به قدرتی رسیدیم، از قدرت خود در جهت منافع شخصی خود سوء استفاده نکرده و در جهت منافع جمع استفاده کنیم.
وی با بیان اینکه این اخلاق قدرت گاهی قانونی است؛ یعنی قانون اخلاق قدرت را وضع می‌کند، افزود: قانون‌گذار برای نگارش قانون باید اخلاق قدرت را در ذهن خود داشته باشد. از دیگر سو در جامعه باید افرادی را پرورش دهیم که اگر در رأس قدرت قرار گرفتند، حتی اگر قانونی برای محدود کردنشان وجود نداشت و یا خلأ قانونی وجود داشت، از آن سوءاستفاده نکنند.
شیخ‌الاسلامی اضافه کرد: در حقیقت این مساله در حوزه اخلاق شخصی است و باید آموزش داده و در خصوص آن در جامعه کار شود. نباید افرادی که آموزش این اخلاق را ندیده اند، در پست‌های مهم کشوری قرار دهیم. از دیگر سو باید قوانین به درستی تنظیم شود که قدرت را کنترل و نظارت کند تا فساد ایجاد نشود.
وضعیت اخلاق سیاسی در کشور
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد مشهد در خصوص وضعیت اخلاق سیاسی در کشورعنوان کرد: ما نمی‌توانیم قضاوت کلی درباره این موضوع داشته باشیم. در حال حاضر جوی در کشور ما وجود دارد که همه سیاستمداران را اختلاس‌گر و... می‌داند؛ این در حالی است که خیلی از مسئولان در مملکت ما زحمت می‌کشند؛ در عوض افرادی هم ممکن است پیدا شوند که از قدرت خود سوءاستفاده می‌کنند. به طور کلی نباید افراد دچار عوام‌گرایی شوند و هر نظری را به راحتی قبول کنند.
وی با تاکید بر لزوم بازگشت اخلاق به عرصه سیاست تصریح کرد: باید صدر اخلاق مسئولان رشد پیدا کند چرا که نگاه مردم ما به مسئولان است. در این زمینه نیازمند کار فرهنگی جامع و تدوین منشور اخلاقی کارگزاران هستیم.
شیخ‌الاسلامی اظهار کرد: اخلاق جامعه را نرم می‌کند؛ مثلا دین پیامبر اکرم(ص) با اخلاق به سرعت رشد کرد چرا که ایشان با زور کسی را به اسلام دعوت نکرد و اخلاق پیامبر(ص) بود که مردم را به سوی خود جذب کرد. اگر اخلاق در جامعه ترویج شود و جامعه اخلاق مداری داشته باشیم، قانون هم جایگاه خود را پیدا خواهد کرد. اخلاق مهم‌تر از قانون است، اما متأسفانه می‌بینیم سطح اخلاق کاهش پیدا کرده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد مشهد تأکید کرد: لازم است در سیاست‌ورزی افراد با ریشه و هویت دار را به قدرت راه داد که برای مردم کار کنند؛ به عنوان نمونه اگر کسی بخواهد خلبان شود، شروط زیادی برای احراز این سمت را باید داشته باشد. نقش سیاست‌مدار در جامعه نیز مانند یک خلبان است. در واقع یک سیاست‌مدار می‌تواند جامعه را سالم به مقصد برساند و یا آن را به دره بیاندازد.
لزوم ایجاد فضای رقابت کامل در جامعه
وی افزود: در جامعه افرادی که بااخلاق هستند و حرف درست در جامعه می‌زنند، نباید طرد شوند و افراد چاپلوس به صدر رسند. در این حوزه آزادی بیان مساله مهمی است که خود را نشان می‌دهد. برای بهتر شدن اوضاع سیاسی جامعه یک راه آن نهادینه شدن آزادی بیان است. ایجاد فضای رقابت کامل در جامعه نیز لازم است؛ لذا لازمه آن نهادینه شدن اخلاق در احزاب است تا بعد از رسیدن به قدرت جناح و حزب مقابل را نکوبند.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد مشهد خاطرنشان کرد: فرهنگ‌مداری مساله مهمی است که در حال کم رنگ شدن است. اگر روی فرهنگ کار شود، سیاست نیز تلطیف خواهد شد.
وی در خصوص اخلاق در منشور حقوق شهروندی نیز اظهار کرد: تدوین منشور بر اساس اخلاق است. در حال حاضر این منشور اجرایی است. منشور تئوریک نیست و کاملا اجرایی است. دبیرخانه منشور حقوق شهروندی نیز بر این امر نظارت خواهد داشت تا مردم با حقوق و تکالیف خود آشنا شوند.