کرونا به گسترش روانشناسی زرد دامن زده است

هانیه بیجاری در برنامه‌ای با عنوان «گفت‌وگو پیرامون روانشناسی زرد» که به‌صورت پخش زنده در اینستاگرام برگزار شد، با بیان اینکه بایستی ابزاری برای تشخیص و شناسایی اینکه کدام محتوا زرد است و کدام روانشناس غیرعلمی سخن می‌گوید ارائه دهیم، گفت: یکی از تکنیک‌های روانشناسی علمی و زرد این است که روانشناسی زرد پشتوانه و سند و مدرکی برای محتوایی که بیان می‌کند ارائه نمی‌دهد یا آن را تحریف می‌کند. این داستان مرز مشخصی بین علم و غیر علم است. زبان علم زبان عدم قطعیت است مخصوصا روانشناسی که علم بررسی انسان است که پیچیدگی بسیاری دارد و ممکن است یک مسئله که امروز به عنوان حقیقت علمی می‌دانیم چندسال دیگر زیر سوال برود؛ بنابراین در زبان علمی هیچ وقت قطعیت وجود نخواهد داشت. زبان علمی همواره با احتیاط و استثنا همراه است و این فضا گفت‌وگوی علمی را دچار ابهام می‌کند و مغز ما تحمل این ابهام را ندارد.

وی افزود: یکی از ابعاد روانشناسی تغییر است. تغییر یک فرآیند زمانبر و نیازمند تلاش فعالانه است و اصلا چیزی نیست که بتوان راجع به آن دستورالعمل مشخص و سریعی داد و با قطعیت یک نسخه پیچید. ما خیلی از سوی مراجعان با این سوال مواجه می‌شویم که کی جلسات تمام می‌شود و مشکل من حل می‌شود و به نتیجه می‌رسم و... . تمام اینها یک پیام ضمنی دارد که من حوصله ندارم وخسته شده‌ام. 

بیجاری خاطرنشان کرد: عدم قطعیت نقطه قوت علم است که جا را برای به روز شدن باز می‌کند، اما روانشناسی زرد از طریق همین می‌رود سراغ اینکه مردم حوصله ابهام را ندارند. همین می‌شود که در فضای مجازی می‌بینیم مثلا نوشته چند تکنیک برای بهبود رابطه یا راه‌های پولدار شدن یا رسیدن به آرامش و... درحالی که علم با قطعیت نمی‌تواند یک نسخه پیچیده برای تمام افراد بپیچد.  

وی با بیان اینکه اغلب شیوه بیان محتواهای زرد به شکلی است که یک نیازی که ممکن است حتی کاذب هم باشد ایجاد می‌کنند و یک حسی که من اصلا کامل نیستم و یک راه حلی وجود دارد که من یاد ندارم را در فرد به وجود می‌آورد و این اعتماد به نفس را کاهش می‌دهد و همانجا است که یک خوراک  برای پاسخگویی به این نیاز طراحی می‌شود که اگر تو تا حالا اشتباه می‌کردی حالا به من مراجعه کن  و من نسخه و دارو را به تو معرفی می‌کنم تا به هدفت برسی؛ بنابراین یک نیاز کاذب در فرد ایجاد می‌شود و یک خوراک با دوز هیجانی بالا تزریق می‌شود ولی سریع فروکش می‌کند. واقعیت این است که تغییر به این سرعت و راحتی اتفاق نمی‌افتد.

مدیر داخلی پلی کلینیک تخصصی روانشناسی و مشاوره دانشگاه فردوسی مشهد افزود: وقتی فرد از سمینارهایی با موضوع روانشناسی مثبت‌گرا، جذب و ... بیرون می‌آید، حس می‌کند روی ابرها است. آنقدر آگاه و دانا شده که می‌تواند برود سراغ مشکلاتش و یکی را پس از دیگری حل کند ولی طولی نمی‌کشد که این حس و حال سریعا فروکش می‌کند؛ بنابراین یک تفاوت بزرگ بین روانشناسی علمی و غیر علمی این است که هیجانات ما دستخوش سوءاستفاده هستند و افراد محتوای درستی که پاسخگوی نیاز آنها در دراز مدت باشد دریافت نمی‌کنند و درنهایت به مسیری که گمان می‌کردند صحیح است، بی‌اعتماد می‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: شرایط کرونا نیز به شیوع روانشناسی زرد دامن زده است. قبلا در فضای مجازی روانشناسی تا این حد در دسترس قرار نگرفته بود و از طرف دیگر خدمات حضوری نیز کم شد و و مردم ابزاری برای تشخیص درست از نادرست در اختیار نداشتند. ما بایستی محتوای علمی را ساده‌سازی کنیم طوری که از علمی شدن آن کاسته نشود و در عین حال تاثیرگذار نیز باشد و به دل بنشیند.

این دکتری روانشناسی بالینی با بیان اینکه برای تبدیل شدن به یک درمانگر بایستی مراحل مختلفی را طی کنیم، گفت: یک میان‌بر درست برای تشخیص محتوای روانشناسی زرد، شیوه ارائه محتوا و ارائه‌دهنده آن است. وقتی قرار است به صورت علمی روانشناس و درمانگر باشیم، بایستی چند مرحله را طی کنیم تا به این صلاحیت برسیم. این مراحل در موسسات و دانشگاه‌ها استانداردهایی دارد و برای شاغل شدن در این حرفه لزوما داشتن مدرک روانشناسی کفایت نمی‌کند و باید برای درمانگری از سطح ارشد به بالا باشیم و دوره‌های کارورزی جدی گذرانده باشیم؛ بنابراین مردم باید مطالبه گر باشند و به مدارک، صلاحیت‌ها و پروانه‌های اشتغال که فرد برای دستیابی به آن‌ها ارزیابی‌های کمی و کیفی را طی کرده است، توجه نمایند.

وی افزود: انتظار می‌رود که هر فرد در شاخه و تخصصی که دوره آن را گذرانده است فعالیت کند و متعهد به ارائه خدمات در همان حوزه باشد. اگر من رواشناس بالینی خوبی هستم باید درهمان حوزه کار کنم نه فرزند پروری و رابطه زوجین و... .این یک ابزار مطمئن برای شناخت روانشناسی زرد است که اگر من با یک روانشناسی روبه رو هستم که درمورد موضوعات مختلف صحبت می‌کند و راه حل ارائه می‌دهد باید شک کنیم که چطور یک نفر می‌تواند در روابط زوجین و فرزند پروری و بالینی و ... کار کند.