خراسان رضوی/چاپارطوس ناهید مشائی، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: اگر بخواهیم زمان پیش از اسلام را توصیف کنیم، در صورتی که اگر از منابع غیرمحکم استفاده کنیم، یک تصویر و در صورت استفاده از منابع محکم نیز تصویر دیگری در ذهن ما ساخته می‌شود.
وی ادامه داد: بر همین اساس مهم است بدانیم کسی که داستان‌ها و روایات‌های پیش از اسلام را تعریف می‌کند، از چه منبعی استفاده می‌کند و یا استفاده کرده است، از این رو منابع باید محکم و صحیح باشند.
مشائی تصریح کرد: اگر بخواهیم مقوله زنان را در زمان پیش از اسلام ترسیم کنیم، با توجه به اینکه ملاک جامعه نیز فقر و غنا بوده است، می‌توان متوجه این موضوع شد که زنان به دو دسته اشرافی و فقیر تقسیم می‌شدند و در این میان زنان اشرافی مورد احترام بیشتری واقع می‌شدند، فقرا نیز از احترام برخوردار نبودند و همیشه مورد بی‌رحمی قرار می‌گرفتند.
وی اظهار کرد: در اشعار بسیاری از شاعران عصر جاهلیت مشاهده می‌شود که همیشه یک زن را در اشعار خود ستایش می‌کنند و با ستایش‌های عاشقانه به جنگجو و قوی بودن او نیز اشاره می‌کنند. این موارد بیانگر این است که زنان آن جامعه مطلقاً ضعیف نبودند بلکه جنگجویی هم می‌کردند و مورد احترام بودند و البته در کنار این امر حجاب هم داشته‌اند. بنابراین به واسطه ورود اسلام، تغییرات زیادی در جامعه ایجاد شد که یکی از این تغییرات، برداشتن تفاوت فقیر و غنی بود و به نوعی با این کار کرامتی برای زنان به وجود آمد، از این رو، در آن زمان به آن دسته از زنان فقیر هیچگونه احترامی گذاشته نمی‌شد و گاهی نیز مورد آزار جنسی قرار می‌گرفتند، اما این در حالی است که با همگانی شدن حجاب از این وضعیت رها شدند.
حجاب برای همه
مشائی تصریح کرد: از این رو می‌توان دومین تغییری که اسلام ایجاد کرد را همگانی شدن حجاب دانست و با این کار، دیگر حجاب مختص اشرافیان نبود. این در حالی است که هنگامیکه حجاب رواج یافت، فقرا نزد پیامبر(ص) آمدند و گفتند که آیا بدن ما هم محترم است و ما نیز باید حجاب داشته باشیم یا اینکه تنها بدن اشرافیان محترم است و آن‌ها باید این کار را انجام دهند، پیامبر(ص) در پاسخ گفت که آری همه زن‌ها باید این حجاب را داشته باشند؛ چرا که همه انسان‌ها در نزد خداوند یکسان هستند، بدنشان نیز محترم است و کرامت دارند و فقیر و غنی دیگر معنایی ندارد.
وی بیان کرد: در کشور گاهی به افرادی برخورد می‌کنیم که به دانشگاه راه پیدا کرده و تحصیلات عالیه دارند، اما احساس می‌کنند که حجاب اسلامی برای قرن‌ها پیش است و در این خصوص نوعی تحجر وجود دارد، درحالی که حجاب امری باطنی با نماد ظاهری است و به کرامت زنان متعلق است، پس آن را پایانی نیست.
مشائی با اشاره به تغییرات دیگری که با ورود اسلام به وجود آمد، بیان کرد: سومین تغییری که به‌واسطه ورود اسلام ایجاد شد، رسیدن ارث به زنان بود، در آن زمان زنان هیچگونه حقی از ارث نداشتند، اما خداوند فرمود که ارث هم باید به زنان تعلق گیرد و اندازه آن هم نصف ارث مرد است که البته میزان حق ارث به زنان، با توجه به دیگر حقوق مالی آنان، کاملاً بر پایه عدالت وضع شده است.
وی تصریح کرد: چهارمین تغییری که ایجاد شد، در نظر گرفتن مهریه برای زن بود، اما اسلام حتی بر این امر تأکید کرده که تعیین مهریه بر عهده پدر نیست و تنها دختر می‌تواند در خصوص این موضوع تصمیم‌گیری کند، اما این در حالی است که گفته شده که در زمان پیش از اسلام، مهریه متعلق به پدر زن بوده و حتی امروزه نیز برخی از کشورها برخلاف احکام اسلامی مهریه را به پدر زن می‌دهند.
مشائی بیان کرد: تغییر بعدی اسلام الزام نفقه از سوی همسر برای زن بود. زنان، ملزم به کار کردن نیستند و در صورتی که زن با علاقه شخصی خود بخواهد بیرون از منزل کار کند، باز هم مرد ملزم است که هزینه‌های او را تأمین کند و مبلغی را به‌عنوان نفقه به او بدهد؛ بنابراین، نفقه به نوعی یک سیادتی برای زنان محسوب شد.
وی با بیان اینکه در واقع با این کار حق مالکیت برای زنان محترم شمرده شد، اظهار کرد: خداوند در آیه ۳۲ سوره نساء می‌فرماید: «وَلَا تَتَمَنَّوْاْ مَا فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَکُمْ عَلَى بَعْضٍ لِّلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِّمَّا اکْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَآءِ نَصِیبٌ مِّمَّا‌اکْتَسَبْنَ وَاسْئَلُوااللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ‌اللَّهَ کَانَ بِکُلِّ شَىءٍ عَلِیماً؛ و آنچه را که خداوند سبب برترى بعضى از شما بر بعضى دیگر قرار داده آرزو نکنید. براى مردان از آنچه به دست آوردهاند بهرهاى است و براى زنان نیز از آنچه کسب کرده‌اند بهرهاى است و (به جاى آرزو و حسادت) از فضل خداوند بخواهید، که خداوند به هر چیزى داناست». از این آیه می‌توان دریافت که هر کسی هر کاری می‌کند حقش برای خودش است. رعایت کرامت انسانی، اصلی‌ترین کاری بود که اسلام برای زنان انجام داد و پیش از آن بسیار به دست فراموشی سپرده شده بود.
مسئله تعدد زوجات
وی با اشاره به تعدد زوجات در اسلام تصریح کرد: در تاریخ داریم که پیش از اسلام، مردان، همسران بسیاری اختیار می‌کردند. در آن زمان، مردان این احساس را داشته‌اند که زنان جزو اموال و دارایی آن‌ها به‌شمار می‌روند و بر این تفکر بودند که داشتن زنان زیاد، قدرت مرد، محسوب می‌شود و علاوه بر این نیز تعداد فرزندان زیاد را هم برای خود افتخار می‌دانستند. اما سؤال اینجاست که کار اسلام در این مسیر چه بود؟ اول اینکه تعدد بسیار زوجات را برای مرد محدود به چهار همسر کرد، اما در این میان مجدداً شاید برای برخی از افراد این سؤال وجود داشته باشد که چرا خداوند به چند همسری اشاره داشته و بر تک همسری تأکید نکرده است. در پاسخ به این سؤال باید گفت زمانی که آیه ۳ سوره نساء نازل شده، «وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُوا فِی‌الْيَتامی فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُوا فَواحِدَةً أَوْ ما مَلَکَتْ أَيْمانُکُمْ ذلِکَ أَدْنی‌أَلاَّ تَعُولُوا»، جنگ و یا اتفاق خاصی در جامعه رخ داده و اکثر مردان فوت شده‌اند که در اثر آن، دختران و زنان زیادی بیسرپرست مانده‌اند و به همین دلیل خداوند به انسان فرموده که تو سرپرستی این افراد را برعهده بگیر و آن‌ها را به ازدواج در آور، اما تعداد این افراد باید یا دو تا، سه تا و یا اینکه چهار نفر باشد و حق نداری بیشتر این تعداد را به همسری انتخاب کنی.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: همچنین بر این امر نیز تأکید دارد که اگر هم می‌توانی تعداد بیشتری را به لحاظ مالی و اجتماعی تأمین کنی، حق نداری چنین کاری را انجام دهی و در پایان آیه نیز آمده است که اگر این ترس را داری و یا مطمئن نیستی که می‌توانی بین آن‌ها عدالت را برقرار کنی حق نداری سرپرستی بیشتر از یکی را بر عهده بگیری، اما این در حالی است که متأسفانه بسیاری از افراد این آیه را تحریف کرده و اینگونه برداشت و به دیگران نیز منتقل کرده‌اند که خداوند امر فرموده که باید چهار زن اختیار کنید، اما در واقع این پیشنهاد، توصیه و ر‌اهکاری است که خداوند آن را در شرایط خاصی به انسان‌ها دستور داده است.
مشائی بیان کرد: در همین راستا پیش از انقلاب نیز فردی معارض دین مطلبی را علیه اسلام نوشته که اسلام تعدد زوجات را تأیید کرده و این امر را مورد تمسخر و طعن قرار داده است. از این رو، شهید مطهری کتاب «نظام حقوق زن در اسلام» را در جواب آن کتاب می‌نویسد و در آن کتاب، این مسئله را واکاوی می‌کند. جالب است که در تمام این کتاب مرتباً گفته است که من به‌عنوان یک متفکر دینی که در حوزه اسلام فعالیت کرده‌ام، می‌گویم که در اسلام، اصل بر تک همسری است و حتی احادیث و آیات نیز بر تک همسری دلالت دارد.
وی اظهار کرد: با توجه به اینکه این مسئله به نوعی از حمایت معنوی یاد می‌کند، پس می‌توان دریافت که در واقع تعدد زوجات به آن دسته از افرادی تعلق می‌گیرد که به لحاظ مالی و اجتماعی می‌توانند افراد زیادی را تأمین کنند و منظور از این آیه نیز همین است که فردی که می‌تواند این امنیت‌ها را تأمین کند، در شرایط خاص و با ضوابط خاص، چنین کاری را انجام دهد. همچنین بر این امر نیز تأکید شده است، در صورتی که سرپرستی این افراد را بر عهده گرفت باید بتواند عدالت را نیز بین آن‌ها برقرار کند، اما آیا در این آیه عدالت به معنای تساوی است؟ قطعاً اینگونه نیست و به معنای هرچیزی را در جای خود قرار دادن آمده است که در واقع این برقراری عدالت به نوعی یک کار جهادی محسوب می‌شود، اما این در حالی است که متأسفانه از این مهم، بدفهمی‌هایی شده و از آن به عنوان تساوی یاد می‌شود.
وی اظهار کرد: البته در این میان نیز مردی به دنبال زنان بیسرپرست می‌رود که عیاش نباشد و بتواند این عدالت را بین آن‌ها برقرار کند. از این رو ما این حکم را درست ببینیم، درست برخورد کنیم و بدانیم که مردان مومن، به صورت جهادی و با شرایط ویژه می‌توانند سرپرستی را داشته باشند. حضرت علی(ع) می‌فرمایند که خدا لعنت کند مردانی را که بسیار زن می‌چشند «الا لعنة الله علی الذّوّاقین» و منظور ایشان، مردانی است که زنان زیادی را صیغه یا عقد کنند.
مشائی در پایان تأکید کرد: متأسفانه در جوامعی که تفکر مردسالاری وجود دارد، افراد بر این باور هستند که خداوند امر فرموده که مردان، همسران زیادی را اختیار کنند. بنابراین تعدد زوجات امری نیست که خداوند افراد را به انجام این کار واجب کرده باشد بلکه تنها یک توصیه و ارائه یک راهکار در جهت خاتمه دان به معضل زنان و کودکان بی سرپرست، است.
منبع/ایکنا