سد دوستی قرار بود تا سالیان سال خیال ساکنان شهر مشهد را از بابت تأمین آب شرب مورد نیاز راحت کند، اما اگر خساست‌های آسمان اندکی دیگر ادامه پیدا کند، این سد هم به سرنوشت سدهای فراوانی در کشور مبتلا می‌شود که جز خاک هیچ ذخیره‌ای ندارند.

اینکه می‌گویند سدها در بهترین حالت چند دهه بیشتر کارایی ندارند و به دلایل مختلف دیگر بهره‌وری لازم را از دست می‌دهند، امر اجتناب ناپذیری است که در جای دیگری باید بررسی شود، اما اینکه چرا سدی چون دوستی که حدود ۱۵سال عمر دارد باید به سرنوشتی چنین دچار شود، جای تأمل است.

برای آنکه بهتر در جریان موضوع قرار بگیریم نگاهی گذرا به آنچه رخ داده می‌اندازیم که به اواخر دهه ۷۰ بر می‌گردد.

سال۷۹ وقتی کلنگ احداث سد دوستی با همکاری ترکمنستان به زمین زده شد، از همان ابتدا کارشناسان بر یک نکته تأکید داشتند که پشتوانه‌های حقوقی این اقدام برای تأمین آب مورد نیاز وجود ندارد. به بیان ساده‌تر اینکه چون یکی از منابع اصلی تغذیه سد دوستی رودخانه هریرود است و منتقدان بر این باور بودند که اگر دولت افغانستان به هر طریقی مانع عبور آب این رودخانه شود تمام هزینه‌های صورت گرفته برای سدی به بزرگی دوستی بی نتیجه می‌شود، لازم است ابتدا با تفاهمنامه یا قراردادی مشخص الزاماتی برای کشور افغانستان ایجاد شود تا اختیار مدیریتی هرچند اندک بر آب این رودخانه داشته باشیم.

از سوی دیگر متولیان این کار و مسئولان وزارت خارجه در پاسخ به دغدغه‌های مطرح شده همیشه یک پاسخ داشتند و آن اینکه رایزنی‌ها با طرف افغانستانی ادامه دارد.

اما درست در همین زمان که برخی از مدیران آینده روشنی را ترسیم می‌کردند، دولت افغانستان خبر ساخت سد سلما را منتشر کرد که تمام محاسبات را به هم زد. سال ۸۴ سد دوستی به بهره‌برداری رسید و در حالی که هنوز رایزنی‌های مدیران وزارت خارجه به هیچ نتیجه‌ای نرسیده بود، سد سلما به سرعت در حال ساخته شدن بود وخرداد۹۵ افغانستان سد سلما را افتتاح کرد و از آن زمان سد دوستی به ذخیره خواری افتاد وهر روز بیشتر از روز قبل خالی‌تر شد. در این سال‌ها بارندگی‌ها هم کمتر و کمتر شد و سخت باورترین مدافعان این سد هم زبان به اعتراف گشودند و از سرنوشت تلخ این سد بزرگ سخن گفتند و این روزها خبرهای بدتری به گوش می‌رسد.

اینکه اگر اوضاع به همین روال باشد و بارندگی قابل توجهی نشود سد دوستی از مدار خارج می‌شود ودوباره باید به سراغ چاه‌های قدیمی تأمین آب شرب مشهد برویم.

حال سؤال اساسی این است که هزینه اهمال کاری عمدی یا عمدی صورت گرفته در این بخش را باید از چه کسانی مطالبه کرد؛ کسانی که اگر پیش از کلنگ‌زنی ساخت سد ابتدا تکلیف مبانی حقوقی آب هریرود را مشخص می‌کردند، امروز نباید نگران کاهش ورودی آب به مخزن سد دوستی می‌بودیم.

به نظر می‌رسد علاوه برخشکسالی جغرافیایی، سد دوستی دچار نوعی خشکسالی دیپلماتیک بوده و حالا با پایین رفتن سطح مخزن سد نا کارآمدی‌ها در آن بخش هم از زیر آب بیرون زده‌اند و معلوم شده در نزدیک به ۲۰ سال گذشته و با وجود وعده‌های بسیار مدیران برای رایزنی با طرف افغانستانی هیچ قدمی برداشته نشده وباید نظاره‌گر مرگ سد دوستی باشیم وفقط دست به دعا برداریم که مگر ابرها به حالمان ببارند و کم کاری‌های صورت گرفته باز زیر آب سد دوستی بمانند و بمانند.

منبع: روزنامه قدس