چاپارطوس خراسان رضوی، سرپرست معاونت امور اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی با اشاره به اینکه میزان واگذاری فرزندخوانده نسبت به سال قبل در سطح استان کاهش یافته است، گفت: در حال حاضر در خراسان رضوی ۸۵۰ زوج در صف انتظار فرزند سامانه ملی فرزندخواندگی هستند.
شهره شاهرودی اظهار کرد: امسال ۲۳۵ فرزندخوانده قانونی در خراسان رضوی به خانواده‌های متقاضی واگذار شده است و از تعداد بچه‌های واگذار شده، ۱۱ بچه دارای معلولیت و بیماری‌های خاص بودند.
وی با بیان اینکه میزان واگذاری‌ها نسبت به سال قبل کاهش یافته است، افزود: شیوع ویروس کرونا، محدودیت ترددها و منع آمد و شد، کاهش یک سوم نیروها به دلیل وضعیت کرونا و مسائلی از این قبیل از جمله عوامل کاهش آمار فرزندخواندگی نسبت به سال قبل است.
شاهرودی در پاسخ به این پرسش که مدت زمان فرآیند فرزندخواندگی معمولا چقدر به طول می‌انجامد؟، تصریح کرد: برای فرآیند فرزندخواندگی نمی‌شود زمان خاصی را تعیین کرد. متقاضیان زیادی در صف انتظار دریافت فرزند هستند، اما بچه‌های واجد شرایط برای واگذاری کم بوده و هر فرزندی را نمی‌توان به عنوان فرزندخوانده واگذار کرد. یکی از دلایلی که نمی‌توانیم برای فرآیند فرزندخواندگی زمان خاصی را تعیین کنیم، محدودیت‌هایی است که در واگذاری وجود دارد؛ به طور مثال در مورد بچه‌های بد سرپرست، در مرحله اول باید سلب حضانت از والدینی که فاقد شرایط نگهداری از فرزند هستند صورت پذیرد که این فرآیند دارای فرایند خاصی می باشد.
سرپرست معاونت امور اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی افزود: مراحل تکمیل پرونده‌ای شامل روند پیگیری و بررسی شرایط خانواده از جمله مصاحبه‌های روانشناسی، مددکاری، بازدید از منزل و... است. و پس از آن معرفی به پزشکی قانونی. در خلال این مراحل یک سری از خانواده‌ها بر اساس دستورالعمل تخصصی فاقد شرایط می باشند. مواردی مشاهده شده است که ظرف مدت چهار ماه فرزند را تحویل گرفتند و در مواردی هم این فرآیند بیش از یک سال به طول انجامیده است، اما درمجموع مدت زمان این روند در مقایسه با سال‌های قبل کاهش قابل توجهی داشته است.
وی با اشاره به اینکه اجازه این واگذاری‌ها در اختیار مقامات قضایی است، تصریح کرد: مقام قضایی است که مشخص می‌کند بهزیستی چه بچه‌هایی و با چه شرایطی را می‌تواند واگذار کند.
شاهرودی با بیان این نکته که تعداد زیادی کودک در مراکز بهزیستی وجود دارد، اما آن‌ها برای واگذاری باید دارای شرایط خاص باشند، اظهار کرد: دو گروه کودک در بهزیستی پذیرش می‌شود؛ یک گروه بچه‌های رها شده و گم‌شده و در یک کلام مجهول الهویه و گروه دیگر بچه‌های بدسرپرست هستند. در مقوله بدسرپرستی، اثبات حائز شرایط نبودن پدر، مادر یا هردو و یقین قاضی از این مدعا، نیازمند طی کردن مراحل خاصی است و این فرآیند زمان‌بر است.
سپرست معاونت اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی ضمن اشاره به اینکه قانون‌گذار کاملا شرایط و صلاحیت‌های خانواده‌های متقاضی را مشخص کرده است، عنوان کرد: سن حداقل یکی از زوجین باید بالای ۳۰ سال باشد، ۵ سال از تاریخ ازدواج زوجین گذشته باشد و پزشک متخصص نازایی زوجین را تایید کرده باشد. در خصوص مورد آخر، اگر نازایی مطلق یکی از زوجین تایید شده باشد، قانون گذشت ۵ سال از تاریخ ازدواج لغو می‌شود.
وی افزود: از دیگر شرایط می‌توان به گواهی عدم سوء پیشینه، داشتن سلامت جسم و روان، نداشتن بیماری های مسری و صعب‌العلاج، عدم مصرف الکل و... اشاره کرد. یک سری از خانوده‌ها بدون آگاهی از داشتن بیماری یا عدم سلامت روان، در مرحله تایید پزشکی قانونی بنا به دلایلی که بیان شد، تایید نمی شوند.
شاهرودی در مورد دلیل الزامی بودن داشتن بیمه پایه تامین اجتماعی و درمانی که در ماده ۲۱ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست عنوان شده است، گفت: این مهم به این دلیل است که اگر زمانی فرزند یا خانواده دچار بیماری و عارضه‌ای شدند، مشکلات مالی باعث سخت شدن دوباره زندگی بچه نشود.
واگذاری ۱۱ کودک به زنان و دختران مجرد بالای ۳۰ سال در خراسان رضوی
وی با بیان این نکته که در حال حاضر در خراسان رضوی حدود ۱۱ فرزند به زنان منحصر (زنان و دختران مجرد بالای ۳۰ سال) واگذار شده است، تاکید کرد: در خصوص سرپرستان منحصر، صلاحیت‌ها مشابه سایر متقاضیان است و تفاوت در این است که فقط فرزند دختر به این افراد تعلق می‌گیرد.
به گفته سرپرست معاونت امور اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی، در شهرهای نیشابور، سبزوار، خواف، مشهد، فریمان و تایباد تعداد متقاضیان بیشتر از دیگر شهرستانها است.
شاهرودی در مورد سامانه ملی فرزندخواندگی گفت: سه گروه فرزندپذیر با ترتیب اولویت زوجین فاقد فرزند، خانم‌های منحصر (زنان و دختران مجرد بالای ۳۰ سال) و زوجین دارای فرزند وجود دارد. از ماه اردیبهشت این سامانه با آدرس http://adoption.behzisti.net شکل گرفت و افراد متقاضی می‌توانند با ثبت‌نام در این سامانه نسبت به دریافت فرزند اقدام نمایند. در حال حاضر در خراسان رضوی ۸۵۰ زوج در صف انتظار فرزند در این سامانه هستند.
وی در خصوص نظارت‌های بهزیستی بعد از واگذاری فرزند به خانواده‌ها گفت: در یک دوره آزمایشی ۶ ماهه، ۹ بازدید و در یک دوره دو ساله، ۱۱ بازدید انجام می‌شود. بعد از این مدت و تا ۱۸ سالگی فرزند هر سال یک بازدید صورت می‌گیرد، البته نظارت به این شکل نیست که بهزیستی در مسائل زندگی خانواده‌ها ورود پیدا کند. در واقع نظارت ما بیشتر جنبه کمکی و حمایتی دارد. ما همراه خانواده حرکت می‌کنیم و آن‌ها را در مواجهه با مشکلات و چالش‌ها، انجام کارهایی همچون انتقال اموال، خرید بیمه و... یاری می‌رسانیم. همچنین در مسائل و ناسازگاری‌های بین والدین یا بین فرزند و والدین، مداخلات روانشناختی داریم تا آسیبی در زندگی خانواده و بچه‌ها به وجود نیاید.
سرپرست معاونت امور اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی در خصوص بازگرداندن فرزندخوانده‌ها به بهزیستی تصریح کرد: این اتفاق به دلایل مختلفی صورت می‌گیرد؛ به طور مثال ممکن است بعد از مدتی دادگاه به این نتیجه برسد که والدین صلاحیت نگهداری از کودک را ندارند. اگر فرزند زیر ۱۸ سال باشد، با اجازه قاضی این فرآیند صورت می‌گیرد، اما اگر بچه بالای ۱۸ سال باشد، تصمیم‌گیری به عهده خودش است؛ زیراکه ممکن است او خواستار ادامه زندگی با والدین فرزند پذیر باشد.
وی افزود: دلیل دیگر می‌تواند این باشد که به طور مثال خانواده‌ای بچه شیرخواری را تحویل گرفته‌اند و از آنجایی که در این سن خیلی از اختلالات خودشان را نشان نمی‌دهند، پس از مدتی با بروز بیماری در فرزند، خانواده تصمیم به بازگرداندن او می‌گیرند. البته در این خصوص قانون‌گذار اظهار می‌کند که اگر بچه در زمان تحویل، سالم باشد و هر گونه نقص عضو یا اختلالی بعد از واگذاری در بچه به وجود آید، دلیل موجهی بر فسخ فرزندخواندگی نیست.
شاهرودی با بیان اینکه یکی دیگر از دلایل لغو فرزندخواندگی و بازپس‌گیری فرزندان تصمیم عجولانه، عدم سازگاری با شرایط و اقدام زودتر از موعد است، ادامه داد: مثلا یکی از زوجین نازا بوده و برای نگهداری زندگی خود، طرف مقابل را ترغیب به گرفتن فرزندخوانده می‌کند، اما به دلیل اینکه این زوجین با سوگ نازایی کنار نیامده‌اند و این مسئله را در رابطه خود حل نکرده‌اند، گذر زمان و نفوذ خانواده‌ها باعث به‌هم‌ریختن قوام و تداوم زندگیشان شده و این امر منجربه طلاق و فسخ فرزندخواندگی می‌شود.
وی درمورد طرح بهزیستی تحت عنوان طرح «مشک» یا مراقبت مشارکتی اطفال، گفت: خیلی از خانواده‌های واجد شرایط فرزند خواندگی، می‌توانند یک کودک که حکم سلب حضانت ندارد را برای دوره ۶ الی ۲۴ ماه نزد خود نگهدارند تا فرزند از محبت پدر و مادر بهرمند شده و نیازهای عاطفی و روانی وی تامین گردد. همچنین این مدت برای یک دوره قابل تمدید است، به طور کل چهار سال فرزند می تواند از محبت والدین بهرمند شود.
ایسنا