چاپارطوس/خراسان رضوی معاون فنی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی با اشاره به اینکه ۵۷۰ هزار هکتار از اراضی بیابانی استان احیاء شده است، تاکید کرد: کاشتن تک تک نهال‌ها در بیابان‌ها کار بسیار سختی است و تمامی این اقدامات آن هم در مناطق گرم و خشک با ۴۰ تا ۵۰ درجه حرارت، نیازمند کنترل، مدیریت، آبیاری وتامین اعتبار آن است.
علی شکاری در گفت‌وگو با اشاره به اینکه «دلیل اصلی گرد و غبار قرار گرفتن کشور در منطقه گرم و خشک و خشکسالی اخیر است»، اظهار کرد: خراسان رضوی یکی از استان‌های خشک کشور است و کانون‌های بحران فرسایش بادی داخل استان نقش مهمی را در ایجاد گرد و غبار ایفا می‌کنند.
وی با اشاره به بین‌المللی بودن مشکل گرد و غبار و ورود سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) برای کنترل آن، بیان کرد: پروژه‌ای تحت عنوان ترسیب کربن برای اولین بار در سال ۱۳۸۴ در بخشی از خراسان آغاز و اعتبار بین‌المللی قابل توجهی نیز به آن اختصاص داده شد؛ این پروژه در قالب احیاء، نهال‌کاری و درخت‌کاری، فرهنگ‌سازی و... انجام می‌شود که در رسوب دادن کربن، کنترل ریزگردها و تثبیت شن‌های روان موثر است.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی منشأ خارجی گرد و غبار را، صحرای ترکمنستان و دریاچه آرال معرفی و تصریح کرد: با مسئولین کشور ترکمنستان در خصوص کنترل بیابان‌ها جلساتی برگزار شد و در سال‌هایی همکاری صورت گرفت و همچنان با رایزنی در تلاش هستیم که منشأ گرد و غبارها در کشور خارجی کنترل شود.
تصمیم‌گیران در توزیع اعتبارات، به دنبال کنترل منشأ باشند
شکاری بیان کرد: وقتی بحث گرد و غبار مطرح می‌شود، بیشتر مسئله آب و هوا به عنوان دلیل ایجاد آن مورد توجه قرار می‌گیرد و آب و هوا نیز شاخه‌ای از محیط زیست است، درحالی که منشأ اصلی گرد و غبار، بیابان‌ها هستند و کنترل بیابان‌ها از وظایف سازمان جنگل‌ها است که نیاز به اعتبار خاص دارد.
وی ادامه داد: در موضوع آبخیزداری نیز باید اعتبارات خاص برای مقابله با کمبود آب تخصیص یابد؛ زیرا حل معضل کم‌آبی در کنترل روان‌اب‌ها، سیلاب‌ها و تزریق روان‌اب‌ها به سفره‌های زیرزمینی و به‌خصوص در مناطق تولید جریان آب، یعنی ارتفاعات است و باید از همان‌جا کنترل شود.
وی در خصوص اعتبارات با تاکید بر اینکه کنترل منشأ گرد و غبار در استان از وظایف اداره کل منابع طبیعی است، گفت: تصمیم‌گیران و رؤسا در مرکز و کسانی که برای توزیع اعتبارات تصمیم‌گیری انجام می‌دهند، حتماً باید این موضوع را مدنظر داشته باشند که محل تولید گرد وغبار را درمان کنند و به دنبال منشأ باشند.
عمده پیشرفت‌های بیابان زدایی در دو سال اخیر رخ داده است
شکاری با اشاره به موضوع ضرورت احیاء بیابان‌ها توضیح داد: زمانی که مقام معظم رهبری ضرورت اقدامات در این خصوص را احساس کردند، در سال ۹۷ و ۹۸ از صندوق توسعه ملی برای دو موضوع آبخیزداری و بیابان‌زدایی اعتباراتی اختصاص دادند، هرچند منابع طبیعی از سال‌ها پیش درگیر این ماجرا بوده و به احیاء می‌پرداخته ولی عمده پیشرفت‌ها در این سنوات اتفاق افتاد .
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی در خصوص انواع پروژه‌های احیاء بیابان توضیح داد: به طور مثال یکی از پروژه‌ها بادشکن غیرزنده نام دارد که در این پروژه، سرشاخه‌های خشکی که در نقاط مختلف می‌افتد را جمع‌آوری می‌کنیم و بخشی از آن را به شکل شطرنجی و به حالت لوزی، مربع و... در داخل خاک قرار می‌دهیم تا در صورت وزش باد از حرکت خاک تا حد امکان جلوگیری شود و بعد از مدتی می‌بینیم که این سرشاخه‌ها در زیر خاک مدفون می‌شود که این موضوع نشان می‌دهد این اقدام به طرز قابل توجهی در جلوگیری از جریان حرکت خاک موثر واقع شده است.
شکاری با اشاره به بذرپاشی به عنوان اقدام دیگری در جهت احیاء زمین‌های خشک توضیح داد: با انجام بذرپاشی، منطقه را تا زمانی که گیاه تثبیت شده و ریشه دوانی کند، تا یک تا سه سال قرق می‌کنیم. علاوه‌بر این همیشه گیاهانی را انتخاب می‌کنیم که ریشه دوانی خوبی داشته باشند و بتوانند تا حدودی منطقه را تثبیت و احیاء کنند.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی در خصوص اقدامات بیابان‌زدایی توضیح داد: خوشبختانه در دو سه شهرستان استان از جمله گناباد، سبزوار و نیشابور که درگیر مشکل گرد و غبار هستند، تاثیر مثبت اقدامات احیائی که منابع طبیعی انجام داده، قابل مشاهده است.
وی در خصوص جلوگیری از حرکت شن‌های روان بیان کرد: تلاش‌های زیادی برای فرهنگ‌سازی، احیاء و حفظ پوشش گیاهی، کنترل چراها، مالچ‌پاشی و دیگر روش‌های فنی و اصولی و پروژه‌های مختلف انجام شده و در حال انجام است که با این روند منشأ داخلی که کانون‌های بحرانی هستند، در حال کنترل هستند.
شکاری با بیان اینکه «روستاهایی از جمله روستای درگز و عمرانی گناباد را داشتیم که کاملا تخلیه شده بودند و مردم ساکن در آن مناطق اظهار می‌کردند که صبح درِ خانه‌شان از شدت وجود شن‌های روان و ماسه‌ها باز نمی‌شد»، گفت: اما اکنون چنین اتفاقاتی را بسیار نادر می‌بینیم. چندین سال است که با وجود تمامی مشکلات، چنین اتفاقاتی نیفتاده است. با این اقدامات مشکل بسته شدن جاده‌ها و یا ریل راه‌آهن توسط شن و ماسه مرتفع شده و این نشان می‌دهد که منابع طبیعی در زمینه این مسئله کار کرده است.
وی ادامه داد: به طور مثال برخی از تپه‌هایی که شما در اطراف جاده‌ها می‌بینید، در گذشته اصلا وجود نداشتند و در واقع با تله‌هایی که ایجاد شد، شن‌های روان کنترل و تثبیت شدند.
مشاهده اقدامات سودجویانه از منابع طبیعی مایه تاسف است
شکاری کمک و همکاری مردم در زمینه حفاظت از منابع طبیعی را بسیار مهم دانست و اظهار کرد: بعضی وقت‌ها آدم با مشاهده تخریب‌هایی که از سوی برخی افراد سودجو به منابع طبیعی وارد می‌شود، واقعا تاسف می‌خورد؛ به طور مثال درخت تاغی پس از سال‌ها رشد می‌کند و ریشه‌هایش تثبیت می‌شود، اما افراد برای تولید ذغال یا فروش چوب به آن ماشین می‌بندند، با بی‌رحمی درخت را از ریشه می‌کنند .
وی ادامه داد: یا بعضی وقت‌ها می‌بینیم که خودرویی بدون صندلی و پر از ذغال و چوبی است که از عرصه‌های منابع طبیعی بدون مجوز و غیراصولی برداشت شده است؛ نتیجه چنین اقداماتی این می‌شود که در چند سال آینده، می‌بینیم که گرد و غبار مشهد را گرفته و تبدیل به شهری بیابانی می‌شود، درحالی که فراهم‌سازی محیط مناسب برای زندگی باید برای همه مردم اهمیت داشته باشد.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی تاکید کرد: تا وقتی اهمیت این ماجرا برای مردم جا نیفتاده و از این منابع وعرصه‌ها سوء استفاده می‌کنند، مشکلاتی همچون گرد و غبار نیز به سختی حل خواهد شد.
شکاری با تاکید بر اینکه خود مردم محلی منطقه باید از سوء‌استفاده‌ها جلوگیری کنند و نگذارند که چنین اتفاقاتی بیفتد، تصریح کرد: مردم محلی دردکشیده این‌گونه اقدامات را انجام نمی‌دهند و معمولا افراد غیرساکن ناآگاه و سودجو هستند که دست به این اقدامات ناپسند می‌زنند .
آمادگی سامانه ۱۵۰۴ و ۱۳۹ برای دریافت گزارشات مردم
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی با اشاره به اینکه دو سامانه برای دریافت گزارشات از سوی مردم وجود دارد، عنوان کرد: سامانه استانی ۱۵۰۴، گزارشات مردمی تخلفات اعم از مشاهده تخریب، برداشت بی‌رویه، شیار بی‌رویه، قطع درخت، حمل چوب و... را پیگیری می‌کند. همچنین سامانه کشوری ۱۳۹ وجود دارد که هرکسی از هرجای کشور که تماس بگیرد، به یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری ارتباط و از آن‌جا به شهرستان مربوطه اطلاع‌رسانی شده و موارد پیگیری می‌شود و نتایج را نیز رصد می‌کنند.
وی ادامه داد: افراد فقط کافی است تماس بگیرند و موقعیت را اعلام کنند تا نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی، موضوع را پیگیری کنند و نیازی نیست که افراد هنگام تماس خود را معرفی کنند.
کمبود نیرو و تجهیزات، از مشکلات اداره کل منابع طبیعی است
شکاری با بیان اینکه «با وجود اینکه در سال‌های ۹۸ و ۹۹ اعتبارات افزایش پیدا کرد، اما میزان اعتبارات همچنان با میزان خسارات برابری نمی‌کند» افزود: اگر بخواهیم به این اعتبارات بسنده کنیم، ممکن است باعث شود هرساله چندین شهرستان، به شهرستان‌های بیابانی اضافه شود؛ بنابراین کنترل اعتبارات و کارهایی که انجام می‌دهیم بسیار سخت است و ما به کمک مردم بسیار نیازمندیم.
وی تاکید کرد: از آنجایی که وظایف منابع طبیعی حاکمیتی است، امکان واگذاری به بخش خصوصی وجود ندارد و امیدواریم با آزمون آتی بخشی از نیروی مورد نیاز تامین شود.
شکاری با اشاره به اینکه هشت میلیون هکتار وسعت اراضی تحت کنترل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری استان است، اظهار کرد: رصد و نظارت بر تمامی اراضی و اقداماتی که در این اراضی صورت می‌گیرد، وظیفه این اداره کل است، در حالی که این گستردگی با تعداد نیروهای ما همخوانی ندارد. در برخی شهرستان‌ها پاسگاه داریم، اما امیدوارم که مردم خود نسبت به این مسائل احساس مسئولیت کنند و اگر مشاهده‌ای از اقدامات ناصحیح می‌بینند، به خاطر حفظ محیط زندگی خودشان، به ما گزارش کنند.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی مشکل دیگر را کمبود ادوات و تجهیزات دانست و بیان کرد: به‌دلیل وضعیت توپوگرافی مناطق تحت پوشش و عرصه‌های ملی، استهلاک ادوات و وسایل نقلیه بالاست.
شکاری همچنین با بیان اینکه روند تخریب‌های عرصه‌های طبیعی با اعتباراتی که به منابع طبیعی اختصاص داده می‌شود، هماهنگی ندارد، اظهار کرد: به طور مثال اگر روند بیابان‌زایی و اعتبارات داده شده برای بیابان‌زدایی را مقایسه کنید، متوجه می‌شوید که چقدر این میزان‌ها با هم فاصله دارند و اعتبارات کم است؛ بنابراین به این موضوع هم به عنوان زیرساخت باید نگاه ویژه‌ای شود.
وی در پایان با تاکید مجدد بر همکاری و همراهی مردم تصریح کرد: در خصوص مسائل اعتباری ما وضعیت دولت و کشور را درک می‌کنیم، اما پتانسیل مردمی و پای کار آمدن آن‌ها خود می‌تواند بسیاری از مشکلات را کاهش دهد که بطور جدی در ترویج موضوع تلاش می کنیم.