فریضه ای که از آن منحرف شده ایم

مشهد- ایرنا- امر به معروف و نهی از منکر را می توان از اهداف نهضت حضرت امام حسین (ع) دانست، هدفی که گویا در جامعه امروز به حاشیه رانده و به آفت انحراف و کجروی مبتلا شده است.

فریضه ای که از آن منحرف شده ایم

به نظر می رسد این فریضه را بگونه ای آراسته و از اموری پیراسته ایم که از اصل خود فاصله گرفته است به همین علت در دهه نخست محرم که ماه حضرت امام حسین(ع) است با تعدادی از دست اندرکاران اجرای این فریضه در چارچوب میزگرد ایرنا در مشهد به گفت و گو نشستیم.

* آیا امر به معروف و نهی از منکر تنها به حجاب و عفاف اختصاص دارد؟
رئیس سازمان عقیدتی سیاسی فرماندهی انتظامی خراسان رضوی در میزگرد ایرنا در مشهد گفت: انحصار امر به معروف و نهی از منکر به مسائل عفاف و حجاب، انحراف از این فریضه الهی است.
حجت الاسلام حسین حکمتی پور افزود: آنچه از آیات و روایات برداشت می شود حوزه امر به معروف و نهی از منکر به یک موضوع موردی و خاص منحصر نمی شود بلکه فراگیر است و بسیاری از موارد را در جامعه شامل می شود. اساس نهضت و قیام حضرت امام حسین (ع) را نیز فریضه امر به معروف و نهی از منکر تشکیل می دهد و گستره امر به معروف و نهی از منکر فراتر از مصادیق موردی و جزئی است.
وی اظهار داشت: اگر شرایط زمانی، تاریخی، قومی و قبیله ای دوران حضرت امام حسین(ع) را در نظر بگیرید همه بانوان آن دوران حتی زنان و همسران کسانی که با حضرت امام حسین(ع) می جنگیدند حجاب داشتند و بی حجابی معنایی نداشت که ما بخواهیم امر به معروف و نهی از منکر را در حجاب و عفاف خلاصه کنیم پس یک امر خیلی مهمتر و فراتر در دستور کار امام(ع) است که امر به معروف و نهی از منکر را به عنوان فلسفه خیزش خود مطرح می کند.
رئیس سازمان عقیدتی سیاسی فرماندهی انتظامی خراسان رضوی گفت: وقتی که در مدینه به سراغ امام حسین(ع) می آیند تا از ایشان بیعت بگیرند در جملاتی به این مساله توجه می دهند که 'فاتحه اسلام آن وقتی خوانده می شود که خلافت و حکومت به دست یزید باشد' یعنی ایشان بحث نهی از منکر را به سوی حاکم وقت یعنی یزید فاسق، فاجر و عصیانگری می برد که خود بالاترین و بدترین منکری است که جامعه اسلامی به آن گرفتار شده است.
وی افزود: وقتی حضرت امام حسین(ع) می فرماید 'هدفم اصلاح جامعه است و اراده امر به معروف و نهی از منکر دارم' بالاترین و بدترین منکر را خلافتی می داند که بر جامعه حاکم شده لذا مردم باید مقابل این منکر بایستند و قیام کنند و هدف از قیام حضرت امام حسین(ع) هم همین بوده است.
او ادامه داد: از فرمایشات حضرت امام حسین(ع) چنین استفاده می شود که این فریضه جزو فرایضی می باشد که هزینه بردار است. یعنی وقتی امام(ع) جلو حکومت جور و ستم یزید می ایستد و برای احیای امر به معروف و نهی از منکر جان خود و فرزندانش را می دهد نشان دهنده این است که اجرای این فریضه هزینه بر است و ما باید پای هزینه اش بایستیم و نباید به راحتی از کنار این فریضه بگذریم.
حجت الاسلام حکمتی پور گفت: امر به معروف و نهی از منکر اینگونه نیست که امام حسین(ع) بگوید ما با یزید صحبتمان را کردیم و تذکرمان را دادیم و همین کفایت می کند. این احیای امر به معروف و نهی از منکر نیست، بلکه باید مراتبی بالاتری را هم در نظر گرفت.
وی افزود: نباید این فریضه مهم را در مصادیق خاص مثل عفاف و حجاب منحصر کرد و ثانیا امر به معروف و نهی از منکر باید به سوی ظلم ستیزی و استکبارستیزی پیش برود یعنی سمت و سوی نهی از منکر باید به سمت منکراتی برود که اجازه ندهیم دوباره حاکمیت جور و ستم و استبداد به جامعه بازگردد.

* تقلیل امر به معروف به مسائل دم دستی
دبیر ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر خراسان رضوی نیز در میزگرد ایرنا در مشهد گفت: به تصریح قرآن برنامه رسمی حکومت الله چهار بخش اقامه نماز، پرداخت زکات، امر به معروف و نهی از منکر است که هزار و 400 سال پیش به روشنی ارائه شده است.
سید عبدالله ارجائی افزود: قرآن کتابی نیست که در دسترس نباشد و فقط در صندوقخانه ها و پستوخانه ها باشد، قرآن کتابی است که صدایش با فریاد بلند به گوش جهانیان رسیده است و خیلی ساده انگارانه است که گمان شود این سخن به گوش دشمنان دین مبین اسلام و اندیشمندان و طراحانشان نرسیده است.
وی اظهار داشت: حضرت امام محمد باقر (ع) خیلی صریح می فرمایند امر به معروف و نهی از منکر فریضه ای است که بقیه فرائض بر مبنای آن استوار می شود، لذا دشمن برای مقابله با این فریضه برنامه ریزی می کند.
دبیر ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر خراسان رضوی گفت: اینکه امر به معروف و نهی از منکر به حجاب منحصر شده است، برنامه ریزی دشمن است.
وی افزود: اساس برنامه دشمن، انحصار امر به معروف به حجاب نیست اساس برنامه دشمن، تقلیل امر به معروف و نهی از منکر به مسائل دم دستی و انحراف آن از مسائل عمده است و عده ای نیز پیاده نظام دشمن شده اند.

* استفاده ابزاری
مدیر شعبه 2 مدرسه علمیه امام محمدباقر(ع) که به نمایندگی از مدیریت حوزه علمیه خراسان در میزگرد ایرنا در مشهد شرکت کرد نیز گفت: سلیقه ای و جزئی دیدن دین و استفاده ابزاری از آن موجب انحصار امر به معروف و نهی از منکر به حجاب و عفاف شد.
حجت الاسلام خانعلی ابراهیمی افزود: منشاء این ماجرا هم خود ما هستیم که نتوانستیم مسائل دینی را طبق زمانها و نیازها و به صورت درست در اختیار نسل جوان قرار دهیم.
وی اظهار داشت: ما نسل جوان و خوبی داریم حتی همین دختران بد حجاب بچه های خوبی هستند. اینها فرزندان ما می باشند و از خارج کشور نیامده اند. ما در زمینه حجاب و بی حجابی مقداری تند رفتیم و مردم را عصبی کردیم.
مدیر شعبه 2 مدرسه علمیه امام محمدباقر(ع) مشهد افزود: اجرای امر به معروف و نهی از منکر نیاز به فهم جامعه شناختی دارد چون ما در دنیایی هستیم که پنج میلیارد انسان در آن تلفن همراه دارند، سه میلیارد و 200 میلیون نفر به اینترنت متصل هستند و بیش از 100 میلیون مطلب در فضاهای شبکه های اجتماعی چون اینستاگرام آپلود می شود لذا الان مصداق و مدل امر به معروف و نهی از منکر فرق کرده است.
حجت الاسلام ابراهیمی اظهار داشت: باید امر به معروف و نهی از منکر را به فضاهای دیگری کشاند چون همین که اسم امر به معروف و نهی از منکر به میان می آید به یاد گشت ارشاد و تذکر می افتیم و این که فلان خانم باید روسری خود را جلو بکشد و می گویند معنی دین و امر به معروف و نهی از منکر همین است در حالی که اصلا این طور نیست.
وی گفت: معانی امر به معروف و نهی از منکر عبارت از عشق به مردم و نوعدوستی، سالم سازی فرد و جامعه، نشانه های فطرت بیدار و ضمیر آگاه، تعهد و مسئولیت شناسی، کشاندن نفس لوامه (وجدان بیدار) به عرصه داوری و محاسبه نفس، ضمانت اجرایی و احیای ارزشها و همه بایدها و نبایدها، ترغیب و تشویق نیکوکاران در جامعه دینی، آگاه سازی و پند و اندرز نیکو برای افراد غفلت زده، نشانه عشق به همه خوبیها، نشانه فلاح و اصلاح، تقویت اراده سست عنصران و سهل انگاران، غیرت دینی و کیان و منش اسلامی، پیشگیری از بحران اخلاقی و اجتماعی و انحطاط عظمت ملی و فرهنگی و توجه عملی به احیای ارزشها و ترویج آنهاست.
او افزود: با این تعاریف، بعید است کسی مخالف امر به معروف و نهی از منکر باشد و این فریضه در همه جوامع و فرقه ها هست گرچه عنوانش تفاوت دارد ولی نصیحت در همه جوامع به عنوان یک اصل حاکم است گرچه مدل اجرایی آن متفاوت می باشد.

* روحانیت بیشترین قربانی فریضه
معاون فرهنگی، پژوهشی و آموزشی اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: بیشترین قربانی در راه تحقق امر به معروف و نهی از منکر را طیف روحانیت داده است.
حجت الاسلام علی بخشی با بیان این که سه هزار و 300 روحانی در شهرستانهای خراسان رضوی به تبلیغ امور دینی از جمله فریضه امر به معروف و نهی از منکر مشغولند افزود: تعداد روحانیون قربانی شده در این مسیر قابل توجه است یعنی با تلخی می دانیم که حق، با روحانی مبلغ ماست اما مجبوریم که جا به جایش کنیم و از منطقه جغرافیایی خود تغییرش دهیم چون یک مصلحت اکبر اقتضا می کند که مصلحت فرد نادیده گرفته شود.
وی اظهار داشت: برخی امرهای به معروف و نهی های از منکر هزینه دارد امر به معروف و نهی از منکر یک نماینده مجلس، یک وزیر، یک مدیرکل و هر کسی که عنوانی دارد برای یک روحانی روستا، یک کاسب و یک ارباب رجوع دادگستری ممکن است هزینه داشته باشد ولی تذکر دادن به دختری که موهایش از زیر روسری بیرون است هزینه ای ندارد گرچه این مورد هم هم اکنون هزینه هایش زیاد شده است.
وی گفت: تجربه نشان داده است در روستایی که مبلغ و آخوند هست دهیارش هم بهتر کار می کند و فرزندانش هم در دانشگاه قبول می شوند.
حجت الاسلام بخشی افزود: یک گروه مستند ساز که از خارج برای ساختن فیلمی از خدمات روحانیون مستقر به خراسان رضوی آمده بودند از خدمات این روحانیون دچار حیرت و تعجب شده بودند که چگونه طلبه هایی که شاید خیلی استعداد برای تحصیل در سطوح عالی حوزه را هم ندارند فریضه امر به معروف و نهی از منکر را به خوبی به اجرا می گذارند.
وی اظهار داشت: نیروی انتظامی شهرستان چناران هم می گوید هر جا شما روحانی مستقر می گذارید بدون این که بطور مستقیم به مساله امنیت ورود پیدا کند بعد از 6 ماه گشتهای انتظامی آن منطقه را تعطیل می کنیم.
وی گفت: این روحانیون بی ادعا که با حقوق اندک و با زن و بچه در دورترین روستاها کار تبلیغ و امر به معروف می کنند به نسبت هزینه هایشان کارکرد فوق تصور دارند.
معاون فرهنگی، پژوهشی و آموزشی اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی افزود: این روحانیون هزینه آبرو، دعوا، جر و بحث، دادگاه و پاسگاه را می دهند تا امر به معروف و نهی از منکر را منحصر به کاکل یک خانم ندانیم چون این امر در روستاها خیلی کم مصداق دارد.
وی اظهار داشت: این در حالی است که رهبر معظم انقلاب تصریح می کنند که دستگاهها موظفند از آمر به معروف و ناهی از منکر حمایت کنند که در این راستا قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر می تواند بخشی از این مشکلات را بکاهد.
وی گفت: امسال تقارن دهه اول محرم با هفته دفاع مقس موجب می شود برداشتهای انحصاری، مساله دار و حاشیه دار از عاشورا و حضرت امام حسین (ع) به حاشیه برود چون به صورت قهری ما را به تطبیق تاریخی می کشاند.
معاون اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی افزود: شهدای ما با ذکر یا حسین (ع) و یا زهرا (س) جنگیدند و هدف و انگیزه آنها از جهاد حفظ حکومت اسلامی بود لذا باید به این امر توجه شود.
حجت الاسلام بخشی اظهار داشت: همه معروفها و همه منکرها در یک سطح نیستند لذا هر معروفی در فریضه امر به معروف و نهی از منکر باید ضریب درست داشته باشد.
وی گفت: در زمینه آمرین به معروف و ناهیان از منکر هم گرچه همه مسئول و موظفند اما همه در یک سطح مسئول نیستند به طور مثال سهم یک رئیس جمهوری با سهم یک معلم در حاشیه شهر مشهد یکی نیست و باید متناسب با شان و جایگاهی که هر کدام دارند از ایشان توقع و انتظار داشت.

* آیا امر به معروف امر به عرف است ؟
دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر خراسان رضوی گفت: این که گفته شود امر به معروف امر به عرف است از نظر مبنایی جمله درستی است چون ریشه معروف، عرف است اما مغلطه ای در کار است و آن در معنای عرف است یعنی اگر عرف را به معنای 'رسم رایج زمانه' بدانیم باید بگوئیم که در فریضه امر به معروف این معنا از عرف، مد نظر نیست.
سید عبدالله ارجائی افزود: عرف یعنی چیزی که مشهود است و نیاز به تجسس و واکاوی ندارد اما این که به کدام معروفات می خواهیم امر کنیم باید یک فصل مشترکی پیدا شود و گر نه می شود سلیقه.
وی ادامه داد: فصل مشترک در این مساله فطرت و دین و اخلاق است پس چیزی عرف است که در یکی از این سه منبع به رسمیت شناخته شده باشد و البته در دنیای کنونی قانون، بهترین عرف است چون فصل مشترک و فصل الخطاب است و از این منابع سه گانه الهام گرفته شده است لذا اگر می خواهیم امر به معروف کنیم باید امر به قانون کنیم.
دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر خراسان رضوی گفت: در ماده یک قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر که مصوب مجلس شورای اسلامی است نیز تصریح شده که معروف و منکر عبارتند از هر فعل یا قول یا ترک فعل یا ترک قولی که در شرع مقدس یا قانون بدان امر یا نهی شده است.
مدیرشعبه 2 مدرسه علمیه امام محمد باقر (ع) مشهد نیز گفت: امر به معروف، امر به عرف است و می شود این تعبیر را درست دانست
با این توضیح که اگر منظور این است که امر به معروف امر به عرف اجتماعی است یعنی هر چه مردم بپسندند معروف است و باید امر به آن معروف بکنیم و این تعبیر کاملا غلط است و حتی در یک نظام لائیک هم جواب نمی دهد اما اگر منظور از امر به معروف، امر به اساس و اصول عرف اسلامی است این تعبیر، درست است.
وی افزود: دشمن هم می خواهد جای شهید و جلاد و معروف و منکر را عوض کند و ما باید مواظب باشیم که گول این ترفند را نخوریم و بدانیم که عرف اصول دین است که معروف است و ضد آن منکر می باشد.

* چرا مردم امر به معروف و نهی از منکر نمی کنند؟
دبیر ستاد امر به معروف نهی از منکر خراسان رضوی گفت: یکی از مهمترین علل ترک امر به معروف و نهی از منکر 'ترس' است که شامل ترس از آبرو، جان، مال و جایگاه می شود.
ارجائی افزود: علت دوم تنبلی است یعنی اینکه برخی می گویند به من چه ؟ و این امر در جامعه به بی تفاوتی منجر می شود که البته در شرع مقدس جایگاهی ندارد چون انسان مکلف است و نه تنها به خاطر اعمالش که به خاطر کارهایی هم که انجام نداده مورد مواخذه قرار می گیرد پس تنبلی جایگاهی در دین ندارد.
وی ادامه داد: علت بعدی جهل است یعنی گاه برخی این علم و دانایی را ندارند که ممکن است ترک امر به معروف و نهی از منکر بعدا کار را برای خودشان دشوار کند یا جامعه را به مخاطره بیندازد که البته جهل، کمتر از ترس و تنبلی موجب ترک امر به معروف و نهی از منکر می شود.
مدیرشعبه 2 مدرسه علمیه امام محمد باقر (ع) نیز گفت: شاید یک علت ترک امر به معروف و نهی از منکر این باشد که معتقدان به این فریضه خودشان را فراموش کرده اند و فقط به دیگران پرداخته اند یعنی امر به معروف و نهی از منکر برای دیگران شد و خودمان فراموش شدیم.
ابراهیمی افزود: این در حالی است امر به معروف و نهی از منکر یک نظام سازی اجتماعی است و اثرات مهمی دارد و همه باید درگیر آن باشند. لذا همه باید آمر به معروف و ناهی از منکر باشیم، خودمان وسط میدان بیائیم و هزینه شویم و افتخار کنیم به این هزینه شدن همانگونه که حضرت امام حسین (ع) انجام داد.
رئیس سازمان عقیدتی ـ سیاسی نیروی انتظامی خراسان رضوی نیز گفت: گاه وابستگیهای حزبی، خانوادگی، سازمانی، گروهی و قبیله ای منجر به ترک امر به معروف و نهی از منکر می شود.
حجت الاسلام حسین حکمتی پور افزود: در این شرایط فرد می داند که باید امر به معروف و نهی از منکر کند اما این وابستگیها مانع عمل به تکلیف او می شود.

* دست کم سه مدل امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد
دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر خراسان رضوی گفت: دست کم سه مدل امر به معروف و نهی از منکر داریم که در قرآن کریم آیه اختصاصی برای آنها ذکر شده است.
ارجائی افزود: یک مدل از امر به معروف و نهی از منکر از آیه 41 سوره حج استنباط می شود که در بیان صفات مومنان به پروردگار می فرماید آنها کسانی هستند که چون در زمین به آنان توانایی دهیم نماز برپا می دارند و زکات می دهند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند و عاقبت همه کارها از آن خداست.
وی ادامه داد: از این آیه استنباط می شود که قدرت که به دست مومنان افتاد باید امر به معروف و نهی از منکر کنند پس مدل اول امر به معروف و نهی از منکر، توسط حاکمان و قدرتمندان است.
دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر خراسان رضوی گفت: معنای قدرت یافتن هم در اختیار گرفتن حکومت نیست بلکه این است که هر فردی به اندازه ای که قدرت دارد مکلف به امر به معروف و نهی از منکر است پس با توجه به مراتب قدرت از حاکم اسلامی گرفته تا امام جماعت یک مسجد هر کدام به اندازه خود باید امر به معروف و نهی از منکر کنند.
ارجائی افزود: جایگاه امر به معروف و نهی از منکر جایگاه امر و نهی است پس انتقاد و سوال، امر به معروف و نهی از منکر نیست به عبارت دیگر در امر به معروف و نهی از منکر تعارف وجود ندارد یعنی آمر به معروف می گوید این کار را بکن و ناهی از منکر می گوید این کار را نکن و البته ممکن است امر به معروف و نهی از منکر شکل سوالی داشته باشد اما مفهوم بکن و انجام بده و نکن و انجام نده در آن وجود دارد.
دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر خراسان رضوی اظهار داشت: آیه دومی که اشاره به امر به معروف و نهی از منکر دارد آیه 110 سوره آل عمران است که می فرماید شما بهترین امتی هستید که برای مردمان پدید آمده اند چون امر به معروف و نهی از منکر می کنید و به خدا ایمان دارید.
وی افزود: در این آیه خداوند فرد فرد و آحاد یک جامعه آرمانی را مکلف به امر به معروف و نهی از منکر می کند. آیه سوم نیز آیه 104 همین سوره است که می فرماید باید از میان شما گروهی مردم را امر به معروف و نهی از منکر کنند و آنان همان رستگارانند.
دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر خراسان رضوی گفت: منظور از گروه در این آیه جمعی از افراد است که رهبر، هدف و برنامه دارند. دو امر از این آیه فهمیده می شود یکی اینکه همه لازم نیست به صورت گروه باشند بلکه باید جمعی به صورت گروهی امر به معروف و نهی از منکر کنند و دیگر آنکه امر به معروف و نهی از منکر احتیاج به سازمان و سازماندهی دارد.

*21 تشکل امر به معروف و نهی از منکر در خراسان رضوی وجود دارد
دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر خراسان رضوی گفت: هم اکنون 21 تشکل امر به معروف و نهی از منکر در این استان وجود دارد که چهار تشکل از استانداری و بقیه هم از سازمان تبلیغات اسلامی مجوز گرفته اند.
ارجائی افزود: مدل دیگر سازماندهی گروههای امر به معروف و نهی ازمنکر، مدل سازماندهی عموم مردم است که به آن 'طلایه داران معروف' می گوئیم.
وی اظهار داشت: مردمی که مشتاقند و خود را به انجام وظیفه دینی امر به معروف و نهی از منکر مکلف می دانند در سامانه crfw.ir به صورت فردی ثبت نام می کنند و توسط ستاد امر به معروف و نهی از منکر گزینش و در گروههای 10 نفره ساماندهی می شوند.
وی گفت: به طلایه داران معروف آموزش داده می شود و تحت فرمان یکی از اعضای خود که سرگروه نامیده می شود به صورت سازمان یافته امر به معروف و نهی از منکر می کنند.
دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر خراسان رضوی افزود: سومین مدل سازمانی برای امر به معروف و نهی از منکر در استان خراسان رضوی مدل شوراهای امر به معروف و نهی از منکر است که در تمام دستگاههای دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی وجود دارد و برنامه و اعضای مشخص دارند و کار سازمان یافته انجام می دهند.
وی اظهار داشت: شعار امسال ستاد امر به معروف و نهی از منکر این است که پاسخ تذکر، تشکر است که دست کم دارای دو پیام است و نخستین آن اینکه وظیفه آمر به معروف و ناهی از منکر فقط تذکر دادن است و نباید این تذکر را ادامه داد، وظیفه آمر به معروف و ناهی از منکر این است که به عنوان مثال بگوید گران نفروش، سیگار نکش، حجابت را رعایت کن و دیگر تمام است و بحث دیگری نباید بشود به گفته رهبر معظم انقلاب، 'بگو و برو.'
ارجائی گفت: نکته دوم هم این است که مدیران و مردم و شهروندان که مورد تذکر از باب امر به معروف و نهی از منکر قرار می گیرند باید تشکر کنند چون در دل تذکر، دلسوزی نهفته است.