چاپارطوس خراسان رضوی فرش دستباف خراسان‌رضوی یکی از نفیس‌ترین فرش‌های دستباف ایرانی به شمار می‌رود. این فرش در سبک‌های متفاوت و زیبایی بافته می‌شود به گونه‌ای که به دلیل تنوع بالا در سبک رنگ همواره در سراسر دنیا مورد توجه بوده است.
در سال‌های گذشته تحریم‌ها میزان صادرات این محصول را تحت تاثیر قرار داده بود اما در یکسال اخیر شیوع بیماری کرونا بر کاهش میزان تولید و صادرات فرش دستباف دامن زده است.
افزایش قیمت مواد اولیه، افزایش تورم در کشور، کاهش استفاده از مواد اولیه مرغوب و .... از جمله مشکلات تولید فرش دستباف خراسان رضوی در بازارهای داخلی و خارجی است، به طوری که میزان تولید و فروش این محصول دچار رکود و آسیب شده است.
به منظور بررسی اثر شیوع بیماری کرونا بر میزان تولید و صادرات فرش دستباف استان در یکسال اخیر با مسئولین این حوزه به گفت‌وگو نشستیم.
مهدی کلالی، رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در خصوص تولیدات فرش دستباف استان و تاثیرات بیماری کرونا در میزان تولید آن اظهار کرد: تعداد افرادی که در سطح استان خراسان‌رضوی دارای مهارت قالیبافی هستند حدود 90 هزار نفرند که برآورد می‌شود حدود 40 تا 45 هزار نفر در حال حاضر قالیباف فعال باشند. البته متناسب با شرایط فصلی میزان فعالیت آنها متغیر است.
وی با اشاره به اینکه «سرانه تولید فرش دستباف به ازای هر قالیباف حدود 6 مترمربع در سال است»، افزود: با این شرایط می‌توان حدود 240 تا 250 هزار مترمربع بافت فرش را طی یکسال برای استان در نظر گرفت که البته بخش قابل ملاحظه‌ای از این مقدار متاسفانه با توجه به شرایط بافنده‌ها از جمله کوچک بودن منازل آنها؛ امکان عرضه سریعتر به بازار، فروش راحت‌تر، نیاز کمتر به نقدینگی و ... به تابلو فرش اختصاص دارد که این امر در نهایت به برند و اصالت فرش ایرانی لطمه وارد می‌کند.
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان‌رضوی در مورد عوامل موثر بر ارزش تولید فرش دستباف خاطرنشان کرد: فاکتورهای اساسی در تعیین ارزش ریالی فرش‌های دستباف موثر هستند که عمده‌ترین آنها شامل نوع و کیفیت مواد اولیه مصرفی، ابعاد، رج‌شمار، نوع بافت، طرح و رنگ‌های مورد تقاضای بازار است لذا تعیین قیمت هر نوع بافت می‌تواند متغیر باشد.
وی در مورد اثر بیماری کرونا در یک سال گذشته بر میزان تولید فرش دستباف در استان بیان کرد: از آنجایی که عمده تولید در کارگاه‌های غیر متمرکز صورت می‌پذیرد این تاثیر خیلی قابل به ذکر نیست، اما مسئله اساسی که در کاهش میزان تولید فرش دستباف اثر داشته است عدم رونق بازارهای داخلی و خارجی است.
تحریم‌ها تاثیر زیادی در میزان صادرات فرش دستباف داشته است
کلالی با تاکید بر اینکه «در حال حاضر فرش دستباف بعد از نفت مشمول تحریم‌های ظالمانه قرارگرفته است»؛ تصریح کرد: تحریم‌ها اثر بسیار مهمی در میزان صادرات فرش دستباف داشته است. البته تغییر سلایق، وجود رقبای جدی به ویژه در کاهش قیمت تمام شده، عدم توسعه بازارهای سنتی و عدم ایجاد بازارهای جدید در عرضه محصولات، شدت تورم در سطح کشور و اثر مستقیم درقیمت تمام شده، کاهش استفاده از مواد اولیه مرغوب و ... مواردی است که در کاهش میزان صادرات فرش دستباف نقش عمده‌ای داشته‌اند.
وی ادامه داد: در بازار داخلی نیزکاهش محسوس فروش را به دلیل کاهش قدرت خرید توده مردم، عدم توجه مزدوجین جوان به ارزش و مزایای فرش دستباف بدلیل عدم فرهنگ‌سازی ضرورت استقبال از این هنر و صنعت ملی، عدم وجود برنامه ملی برای ساماندهی و شناسنامه‌دار شدن محصولات تولیدی و عدم اطمینان از ارزش واقعی محصول تولیدی و..مسائلی است که در عدم رونق بازار داخلی نقش مهمی داشته است.
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان‌رضوی گفت: خوشبختانه در سند ملی فرش دستباف راهبردهای اساسی در زمینه تامین مواد اولیه، تولید فرش دستباف؛ بازاریابی، فروش و زیرساخت‌ها پیش‌بینی شده است. امید است باتوجه به مدیریت جدید مرکز ملی فرش شاهد اتفاقات مطلوبی در آینده نزدیک باشیم.
وی درخصوص مشکلات بیمه قالیبافان نیز بیان کرد: خوشبختانه اخیرا در زمینه بیمه قالیبافان (بیمه عشایر؛ روستایی؛ کشاورزان) اقدامات بسیار مطلوبی صورت پذیرفته است. در حال حاضر می‌توان عنوان کرد برای هر قالیبافی که تمایل به تحت پوشش قرارگرفتن بیمه دارد هیچ مشکلی وجود ندارد. امید است با اتخاذ تدابیر لازم از سوی مرکز ملی فرش به زودی شاهد رونق بازار داخلی و خارجی باشیم.
باید برخی مواد اولیه برای تولید فرش دستباف وارد شود
کلالی با بیان اینکه برخی از مواد اولیه نظیر ابریشم، پشم، رنگزاها (قرمز دانه و...) با توجه به نوع تولید ( بویژه با رج‌شمار بالا ) ضرورت دارد تا وارد شوند، تصریح کرد: علی‌رغم اینکه تولید داخل وجود دارد، لیکن به لحاظ کیفیت در حد مورد نظر تولید کننده و تاجر نیست و باید دراین خصوص تدبیر شود و در زمینه تولید و فراوری مواد اولیه از دستگاهای نوین و به روز استفاده شود. همچنین در تولید محصولاتی نظیر پشم برنامه‌ریزی شده تا تولید نژاد دام‌های مورد نظر در دستور کار سازمان جهاد کشاورزی قرار گیرد.
وی ادامه داد: البته همیشه ضرورت به تولید همه مواد اولیه مورد نیاز نیست، چرا که ممکن هست کشور دارای مزیت نسبی نباشد و قیمت تمام شده آن بصورت واردات ارزان‌تر باشد. البته در این خصوص باید کار کارشناسی صورت پذیرد تا موضوع اشتغالزایی و ضرورت تولید داخلی نیز مد نظر قرار گیرد.
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان‌رضوی تاکید کرد: از ابتدای سال 99 تاکنون 12 واحد تولیدی متمرکز و غیرمتمرکز در سطح استان بدون تسهیلات بانکی با میزان اشتغال بیش از 400 نفر ایجاد شده است .
هادی مخملی، رئیس اتحادیه فرش دستباف مشهد نیز در خصوص میزان تولید و صادرات فرش دستباف استان در 10 ماه اخیر سال جاری اظهار کرد: بازار در سال جاری با گران شدن مواد اولیه روبه‌رو بوده است. اقتصاد معکوسی در رابطه با تولید فرش دستباف اتفاق افتاد. به دلیل گران شدن مواد اولیه تاب‌آوری بافندگان خانگی کم شده و بافندگان قادر به تولید بالا نیستند و تولید در استان کاهش یافته است. بازار دچار رکود تورمی شده و به دلیل کمبود تولید در استان در سال جاری نمایشگاه برگزار نشده است.
کاهش 30 تا 40 درصدی تولید فرش دستباف در خراسان رضوی
رئیس اتحادیه فرش دستباف مشهد در زمینه میزان تولید فرش دستباف در یک سال گذشته با شیوع بیماری کرونا بیان کرد: تولید فرش دستباف در استان در یکسال گذشته بین 30 الی 40 درصد کاهش داشته است. این کاهش به دلیل اقتصاد معکوسی است که به دلیل بیماری کرونا حاصل شده و رکود تورمی را ایجاد کرده است.
وی با اشاره به اینکه «بیماری کرونا بر صادرات فرش دستباف استان لطمه وارد کرده است»، خاطر نشان کرد: به دلیل ارزشمند بودن فرش دستباف و علاقه‌مندی مشتریان کشورهای مختلف به فرش دستباف خراسان‌رضوی این فرش جایگاه خود را در دنیا حفظ کرده است. خراسان‌رضوی ویژگی سفارش پذیر بودن دارد که این مساله به تنوع در تولید و ایجاد سبک‌های مختلف و تولید فرش‌های با بزرگ پارچه مرتبط است.
رتبه دوم خراسان رضوی در تولید و صادرات فرش دستباف در کشور
مخملی در مورد جایگاه خراسان‌رضوی در تولید و صادارت فرش دستباف عنوان کرد: خراسان‌رضوی در تولید و صادرات فرش دستباف در کشور رتبه دوم را داراست.
وی ادامه داد: آمار دقیق گمرکی در مورد میزان صادرات از گمرکات استان وجود ندارد، زیرا فرش‌های خراسان‌رضوی از گمرکات مختلف کشور صادر می‌شوند. به خاطر اینکه تولیدات متنوع در کشورهای مقصد صادارت سفارش خاص خود را در خصوص فرش دستباف استان دارند. در سال‌های اخیر در زمینه صادارات فرش دستباف به امریکا به دلیل تحریم‌ها با کاهش30 تا 35 درصدی مواجه بوده‌ایم. این کاهش صادرات لطمه زیادی را به صادرات فرش دستباف ایران به خصوص فرش دستباف خراسان رضوی وارد کرده است. کشورهای چین، ژاپن، کشورهای عربی، ایتالیا، اندونزی، و.. مقصدهای صادراتی فرش دستباف استان هستند.
رئیس اتحادیه فرش دستباف مشهد در رابطه با مشکل بیمه قالیبافان تصریح کرد: بیمه قالیبافان هر ساله در بودجه دولت دیده می‌شود ولی محل اعتباری برای آن در نظر گرفته نمی‌شود. اما به تازگی مرکز ملی فرش اقدام بسیار خوبی برای بیمه قالیبافان و تحت پوشش قرار دادن آنها با بیمه عشایری انجام داده است. این نوع توجهات به بافندگان فرش دستباف باعث می‌شود تا امید به ادامه کار در آنها بیشتر شده و این صنعت سرپا باقی بماند. با توجه به پروانه‌های صادر شده کارگاه‌های جدیدی در استان شروع به فعالیت کرده‌اند.
